Encyklopedia Zarządzania :: Zarz��dzanie strategiczne w teorii i praktyce firmy
Przeglądanie katalogu (kliknij)
Przeglądaj katalog alfabetyczny według autorów, tytułów lub słów kluczowych. Kliknij odpowiedni przycisk poniżej, a następnie wybierz pierwszą literę nazwiska, tytułu czy słowa kluczowego.
(cytat, str. 12 - 13) L. L. Byars (1987, s. 8-9) Zarządzanie strategiczne polega na podejmowaniu decyzji w sprawie przyszłych kierunków działania oraz na implementacji tych decyzji. Zgodnie z powyższym w zarządzaniu strategicz¬nym można wyróżnić dwie fazy: planowania strategicznego oraz implementację strategii Planowanie strategiczne obejmuje następujące etapy: 1) definiowanie filozofii i misji organizacji, 2) ustalanie długo- i krótkoterminowych celów, odpowiednio do przyjętej misji, 3) wybór strategii, na podstawie określonych kryteriów efektywności, stosownie do założonych celów organizacji. Implementacja strategii natomiast ukierunkowana na: 1) rozwój oraz adaptację struktury organizacyjnej do wybranej strategii, 2) utrzymanie lub wprowadzenie niezbędnych funkcji do działalności firmy, aby przyjęta strategia została skutecznie zrealizowana, 3) monitoring efektywności poszczególnych etapów wdrażania strategii.
B. Wawrzyniak (1989, s. 33) Przez zarządzanie strategiczne przedsiębiorstwem będziemy rozumieć taką koncepcję zarządzania, która opiera się na wartościach charakterystycznych dla orientacji globalnej.
J. A. Pearce II, R. B. Robinson jr. (1991, s. 3) Zarządzanie strategiczne to decyzje i działania związane z opracowaniem i realizacją planów, stosownie do założonych celów przedsiębiorstwa. Do szczególnych zadań zarządzania strategicznego należy: 1) sformułowanie misji przedsiębiorstwa, zawierającej szeroką deklarację zamierzeń, 2) rozwój profilu firmy w aspekcie jej zdolności rozwojowej i uwarunkowań wewnętrz¬nych, 3) badanie otoczenia w kontekście czynników determinujących pozycję strategiczną i konkurencyjną przedsiębiorstwa, 4) ocena opcji strategicznych firmy ze względu na dysponowane zasoby i wymogi otoczenia, 5) dostosowanie najbardziej pożądanych opcji strategicznych do przyjętej misji, 6) ustalenie celów perspektywicznych i opracowanie wersji rozwiniętej podstawowych strategii zarządzania przedsiębiorstwem, skorelowanych z najkorzystniejszymi opcjami strate¬gicznymi, 7) sformułowanie szczegółowych celów rocznych i strategii krótkoterminowych, stosow¬nie do wybranych strategii podstawowych, 8) implementacja wybranych strategii (budżetowanie i alokacja zasobów, podział zadań, dobór personelu, zmiany struktury organizacyjnej, restrukturyzacja systemu eksploatacyjnego), 9) oszacowanie efektywności wdrażania strategii, uwzględniające przyszłe wymagane zmiany.
R. W. Griffin (1996, s. 233) Zarządzanie strategiczne - proces zarządzania nastawiony na formułowanie i wdrażanie strategii, które sprzyjają wyższemu stopniowi zgodności organizacji z jej otoczeniem i osiąg¬nięciu celów strategicznych.
Zarządzanie strategiczne. Koncepcje, metody (pod red. R. Krupskiego 1998, s. 96) Zarządzanie strategiczne - proces definiowania i redefiniowania strategii w reakcji na zmiany otoczenia lub wyprzedzający te zmiany, a nawet je wywołujący, oraz sprzężony z nim proces implementacji, w którym zasoby i umiejętności organizacji są tak dysponowane, by realizować przyjęte długofalowe cele rozwoju, a także zabezpieczyć istnienie organizacji w potencjalnych sytuacjach nieciągłości.
(cytat, str. 19 - 20) Podstawowe determinanty systemu zarządzania strategicznego
1. Aspekt celowościowy: odnosi się do zakresu działalności globalnej przedsiębiorstwa i jej sformalizowania na podstawie przyjętej wizji i misji. Determinanty*. - strategie podstawowe, - strategie dziedzin gospodarowania (na poziomie SJG), - plany biznesowe, - strategie i plany funkcjonalne (na poziomie całej firmy i SJG).
2. Aspekt podmiotowy: wskazuje na kierownictwo, zespoły doradcze i komórki, które wykonują zadania zarządzania strategicznego na wszystkich szczeblach struktury organizacyjnej. Determinanty: - formalizacja organizacyjno-prawna wyodrębniona instytucji zarządzania strategicznego, - kompetencje menedżerskie naczelnego kierownictwa firmy i SJG, - specjalizacja zawodowa kadry pracowniczej komórek funkcjonalnych ds. strategicz¬nych, - zasady zarządzania strategicznego, - uprawnione role centrali w opracowaniu strategii firmy:
- strategii ratunkowej, - strategii olimpijskiej, - strategii nabywania przedsiębiorstw, - strategii ekspansji rynkowej, - strategii kształtowania kompetencji i kultury, - strategii kontroli wyników (R. Koch 1998, s. 102-105).
- pragmatyka zarządzania odniesiona do naczelnego kierownictwa firmy i SJG, - efektywność zarządzania:
- zdolność rozwojowa firmy i SJG, - zdolność kierowania (kadry menedżerskiej).
3. Aspekt strukturalny: dotyczy struktury kierownictwa, zespołów doradczych i komórek, które tworzą organizację systemu zarządzania strategicznego przedsiębiorstwa. Determinanty. - konfiguracja struktury hierarchicznej systemu zarządzania strategicznego, - organizacja systemu zarządzania strategicznego:
- podział zadań, - rozmieszczenie uprawnień decyzyjnych, - podział odpowiedzialności,
- organizacja systemu planowania strategicznego, - organizacja systemu kontroli strategicznej, - struktura organizacyjna SJG.
4. Aspekt funkcjonalny: odnosi się do funkcjonowania systemu zarządzania strategicznego i określa go w ujęciu procesowym. Determinanty: - zasady zarządzania strategicznego, - zakres funkcji systemu zarządzania strategicznego ze względu na przyjętą misję i cele przedsiębiorstwa, - procesy i procedury zarządzania przedsięwzięciami strategicznymi w zakresie:
- organizacji firmy, - produkcji globalnej, - inwestycji, - marketingu, - rozwoju personalnego i in. Si Aspekt instrumentalny: wskazuje na zbiór narzędzi badawczych i aplikacyjnych, wykorzys-tywanych w pracach diagnostycznych, w projektowaniu strategii zarządzania oraz jej im¬plementacji Determinanty: - analiza strategiczna, - diagnostyka ekonomiczna i organizacyjna, - zasady alokacji środków finansowych, - modele stosowania instrumentów finansowych, - techniki negocjacyjne, - metody prognozowania gospodarczego, - rachunki decyzyjne w zakresie podstawowych problemów strategicznych (rozwoju struktury organizacyjnej, wyboru dziedziny gospodarowania, realizacji projektów inwestycyjnych, ustala¬nia cen i preliminarzy kosztów itd.), - metody planowania strategicznego, - procedury koordynowania programów i planów, - techniki zarządzania (przez cele, przez wyniki, przez wyjątki, zarządzanie systemowe i in.), - reengineering, - metody kontroli strategicznej.
(cytat, str. 27 - 28) 1. Cechy charakterystyczne koncepcji:
1) wychodzi z założenia, iż celem każdej organizacji jest równomierny rozwój, który powinien być zaprogramowany w oparciu o zasadę racjonalności, a więc ze względu na potrzeby firmy i możliwości utrzymania się na rynku, 2) podstawowymi narzędziami zarządzania są: strategie, plany biznesowe, prognozy i scenariusze, techniki analityczne i rachunki decyzyjne, 3) preferuje sformalizowany system planowania oraz analizę SWOT.
2. Przedstawiciele: H. L Ansoff, R. L. Ackoff, P. Drucker, twórcy modelu analizy strategicznej LCAG (E. P. Learned, H. K. Christensen, K. R. Andrews, W. D. Guth), C. W. Hofer, D. Scchendel
3. Związki z innymi dziedzinami Nurt planistyczny wywodzi się z teorii firmy, metodologii planowania gospodarczego (makro i mikro), teorii prognozowania oraz analizy ekonomicznej. W tym obszarze jest również umiejscowione zarządzanie projektami (Project Management), w szczególności zaś metodyka oceny projektów inwestycyjnych (Project Appraisafy, projektowanie organizatorskie (Organiza¬tional Design Approach). Nurt planistyczny pozostaje w silnym związku z ekonomią przemys¬łową, a także z działami szczegółowymi nauki o zarządzaniu (marketingiem, finansami firmy, zarządzaniem zasobami ludzkimi).
1) na pierwszy plan wysuwa zachowanie strategiczne właścicieli firmy i członków organizacji (kadry menedżerskiej, pracowników), zdeterminowane przez wspólną postawę (system wartości) i podejście w kształtowaniu przewagi konkurencyjnej firmy, 2) rozszerza formułę przewagi konkurencyjnej o wymiar współdziałania zewnętrznego (kooperacji, aliansów), 3) silnie akcentuje kompleksowość podejścia badawczego, polegającą na łączeniu metod właściwych dla nurtu planistycznego i pozycyjnego z aspektami strategicznymi doskonalenia struktur organizacyjnych, zarządzania zasobami informacyjnymi, zarządzania zasobami ludz¬kimi i UL, 4) postuluje integrację firmy z klientami nie tylko przez produkt, ale również przez dbałość o utrzymanie wzajemnej lojalności przez ukierunkowanie firmy na zindywidualizowane potrzeby klientów, 5) głosi potrzebę zespolenia kultury organizacyjnej, zasobów strategicznych, systemu zarządzania oraz kompetencji kadry menedżerskiej i pracowników.
2. Przedstawiciele: A. D. Chandler jr., W. Ouchi, K. Ohmae, T. Peters, R. Waterman jr, H. Minzberg, J. Quinn, G. Hamel, C. K. Prahalad.
3. Związki z innymi dziedzinami Nurt ten cechuje się komplementarnością różnych koncepcji i podejść badawczych, jakie są związane z ekonomią, naukami o zarządzaniu i naukami społecznymi. Istotny wpływ na nurt integracyjny wywarły następujące orientacje: kierunek behawioralny (w tym podejście sytuacyj¬ne Contingency Approach), neoklasyczny i systemowy. Zrutynizowane i mechanistyczne podejścia nurtu planistycznego i pozycyjnego zostały przez wyżej wymienione kierunki wzbogacone postulatami swobodnego i niesformalizowanego kreowania strategii firmy, uczenia się i rozwijania umiejętności.
1. Cechy charakterystyczne koncepcji: 1) eksponuje potrzebę badań diagnostycznych w zakresie oceny pozycji strategicznej i konkurencyjnej firmy, 2) poszukuje metod osiągnięcia przewagi konkurencyjnej, 3) w projektowaniu strategii jako główne narzędzia badawcze stosowane są: macierz wzrostu/udziału w rynku, cykl życia produktu, krzywa doświadczeń, diagram pozycji firmy, 4) zajmuje się prognozowaniem sytuacji zewnętrznych (w otoczeniu bliższym i dalszym, makroekonomicznym i konkurencyjnym).
2. Przedstawiciele: B. Henderson i M. Goold (firma doradcza Boston Consulting Group), M. Bower i A. Campbell (firma doradcza J: O. McKinseyal firma doradcza A. D. Little’a, M..Porter.
3. Związki i innymi dziedzinami Nurt pozycyjny reprezentuje współczesne podejście badawcze w analizie strategicznej i skupia się na ocenie pozycji firmy oraz poszukiwaniu strategii osiągania przewagi konkuren¬cyjnej. Najsilniejsze związki nurtu pozycyjnego z innymi dziedzinami dotyczą: teorii konkuren¬cji, analizy rynku, badań marketingowych, badań nad konsumpcją. Immanentnymi składowy¬mi nurtu pozycyjnego pozostaje analiza ekonomiczna oraz prognozowanie (podobnie zresztą jak w przypadku nurtu planistycznego). Analiza ekonomiczna jest narzędziem, które służy głównie do badań diagnostycznych i porównawczych, w związku z ustalaniem pozycji firmy. Odgrywa ona również ważną rolę w opracowaniu strategii kosztowej i zróżnicowania. Prognozowanie w nurcie pozycyjnym ma ważne znaczenie nie tylko ze względu na zastosowanie w wytyczaniu trendów sytuacji zewnętrznych oraz trajektorii strategicznych, ale służy także do nakreślania cyklu życia produktu.
- Formułowanie wizji i misji działalności firmy. - Opracowanie klasyfikatora celów cząstkowych w poszczególnych obszarach funkcjonowania firmy. - Budowa koncepcji rozwijającego się systemu celów, odpowiednio do wartości, jakie zostały zaakceptowane przez właścicieli i kierownictwo firmy. - Działanie skuteczne przy respektowaniu zasad etyki biznesu.
(cytat, str. 32) Zasady zarządzania strategicznego są ogólnymi wytycznymi, które kształtują zarówno myślenie strategiczne (jako pewnego rodzaju filozofię zarządzania), jak i praktyczne działanie w rzeczywistości gospodarczej. Sytuacje zewnętrzne oraz wew¬nętrzne uwarunkowania organizacji i funkcjonowania firmy rodzą wiele problemów i zadań o randze strategicznej lub operacyjnej, których rozwiązanie musi być oparte na określonych zasadach.
- Empiryczne podejście w podejmowaniu decyzji (wykorzystanie doświadczeń). - Umiejętność prawidłowego ustalania preferencji w wyborze strategii i kolejności implementacji. - Antycypacja w przygotowaniu przedsiębiorstwa do zmian w otoczeniu oraz kształtowanie warunków sprzyjających wszechstronnemu rozwojowi firmy (por. K. Fabiańska, K. Jędralska, J. Rokita 1994, s. 30)
- Przeprowadzanie istotnej zmiany pozycji strategicznej (Strategor 1997, s. 595). - Stosowanie takich kryteriów wyboru strategii, które określają agregatową efektywność ekonomiczną firmy (np. planowany wolumen sprzedaży, stopa rentowności, koszty). - Dokonywanie wyboru strategicznego w przedziale orientacji ekspansywnej i defensywnej.
- Wykorzystanie uniwersalnych wzorców ekonomicznych i organizacyjnych w działaniu praktycznym. - Podnoszenie kultury organizacyjnej. - Samodoskonalenie się w zwalczaniu oporu wobec zmian. - Wprowadzenie w życie nowoczesnych koncepcji i podejść badawczych (np. TQM, reengineeringu, controllingu, współczesnych rachunków kosztów).
- Takie kształtowanie relacji między firmą (jej podsystemami) a otoczeniem, aby wyrażała wzajemne dopasowanie tych stron. - Eliminowanie sytuacji konfliktowych zewnętrznych przez prawnie usankcjonowaną konkurencję i rywalizację (konkursy, rankingi). - Respektowanie formuły adaptacyjnej względem sytuacyjnych wymogów działania zarówno w odniesieniu do uwarunkowań rynkowych, jak społecznych, politycznych i ogólnokulturowych.
- Zastosowanie metodologii ogólnej teorii systemów. - Traktowanie przedsiębiorstwa jako układu wielowymiarowego (społeczno-ekonomicznego, produkcyjnego, technicznego). - Dążenie do osiągnięcia i utrzymania spójności wszystkich składowych danej całości (zasobów ludzkich i materialnych) ze względu na założone cele. - Kształtowanie struktury i funkcji firmy w taki sposób, aby uzyskać maksymalny efekt synergiczny.
- Stosowanie kompleksowej analizy sytuacji zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań działania firmy. - Przedkładanie celów perspektywicznych (także szans i zagrożeń) nad celami bieżącymi. - Dokonywanie wyborów strategicznych w kontekście działalności globalnej. - Koncentracja na zdarzeniach o pierwszorzędnej randze. - Wdrażanie modelu "4 F":
1. Focus - skupienie się na sprawach rozwoju firmy. 2. First - zajęcie czołowej pozycji w innowacjach i rywalizacji między firmami. 3. Fast - szybkie przekształcenie struktur, procedur i zadań, odpowiednio do sytuacji zewnętrznych i wymogów otoczenia. 4. Flexibility - elastyczność działania (por. B. Wawrzyniak 1993, s. 12).
- Dbanie o zdobywanie zasobów. - Produktywne wykorzystanie zasobów. - Zaspokajanie powszechnych potrzeb globalnych i lokalnych, ale także żądań specjalnych indywidualnych klientów. - Poszukiwanie wybitnych talentów o szczególnych zdolnościach nowatorskich - Preferowanie strategii koncentracji i specjalizacji.
(cytat, str. 34) Zasada rozwijania wiedzy ludzkiej
- Wdrożenie koncepcji organizacji uczącej się we wszystkich podsystemach firmy. - Promowanie liderów wśród kierowników i pracowników. - Dobór kadr o najwyższych kwalifikacjach zawodowych i umiejętności pracy w zespole. - Sterowanie postępem w dziedzinie organizacji i techniki. - Doskonalenie metod zarządzania.
(cytat, str. 34) Zasada rozwijania więzi społecznych
- Rozwijanie komunikacji społecznej. - Kształtowanie pozytywnego wizerunku firmy przez wspieranie przedsięwzięć wyższej użyteczności. - Praktyczne stosowanie modelu marketingu społecznego.
- Spowodowanie szybkiego identyfikowania się pracowników z firmą. - Rozwinięcie systemu odpowiedzialności w sferze kosztów, inwestycji i zysków, przy wdrażaniu modelu rachunkowości menedżerskiej.
- Rozszerzanie autonomii decyzyjnej na niższych szczeblach zarządzania. - Włączenie klientów w kształtowanie rozwoju firmy i wykształcenie modelu wzajemnej lojalności.
(cytat, str. 34) Zasada wykorzystania kluczowych kompetencji
- Dążenie do pełnego, praktycznego zastosowania umiejętności kadry menedżerskiej i pracowników. - Skoncentrowanie się na tych przedsięwzięciach rynkowych, które powstają w ścisłej korelacji z kluczowymi kompetencjami. - Stosowanie koncepcji project management, organizowanie interdyscyplinarnych zespołów zadaniowych, stałych lub doraźnych. - Przemieszczanie pracowników między różnymi szczeblami zarządzania i dziedzinami działalności firmy, w związku z poszukiwaniem racjonalnego wariantu ścieżki kariery kierowniczej lub zawodowej (zarządzanie wiedzą).
- Kształtowanie własnej koncepcji rynku. - Znaczące oddziaływanie na otoczenie przez aktywny wpływ na preferencje klientów. - Przekształcanie formuły adaptacyjnej w przywódczą (inwencyjną).
- Prowadzenie badań w zakresie oceny pozycji strategicznej i konkurencyjnej. - Stosowanie wewnętrznej kategoryzacji działalności. - Wdrażanie koncepcji benchmarkingu w związku ze strategią polepszania pozycji strategicznej i konkurencyjnej firmy (w kontekście zasady zmiany strategicznej).