Encyklopedia Zarządzania :: Rola konsultacji i negocjacji spo��ecznych w procedurze uzgadniania inwestycji zmieniaj��cych ��rodowisko
Przeglądanie katalogu (kliknij)
Przeglądaj katalog alfabetyczny według autorów, tytułów lub słów kluczowych. Kliknij odpowiedni przycisk poniżej, a następnie wybierz pierwszą literę nazwiska, tytułu czy słowa kluczowego.
(cytat, str. 7) Ochrona środowiska rozumiana jako sfera działalności społecznej jest skuteczna wtedy, gdy podejmowane w jej imieniu działania mogą uzyskać pełną akceptację. Oznacza to wypracowanie decyzji niosących skutki materialne lub organizacyjne poprzez procedury bliskie referendalnych. Ta oczywista prawda jest nadal trudna do przyjęcia przez: - różnego rodzaju inwestorów decydujących się na ryzyko lokowania znaczących środków w niepewny przecież sukces gospodarczy i zmuszonych uwzględniać protesty, uwagi lub co najmniej poświęcać czas na przekonywanie grup i osób o potrzebie realizacji inwestycji () - prywatnych właścicieli terenów, którzy zakodowawszy sobie własne przekonanie o takim a nie innym otoczeniu swej własności wszelkimi sposobami utrudniają wypełnienie zadań zatwierdzonych praworządnymi decyzjami; - znaczną część urzędników, także ochrony środowiska, wszelkich szczebli, którzy czując się wysoce kompetentni nie doceniają potrzeby wsłuchiwania się w głosy "strony trzeciej".
(cytat, str. 8) Nieco niżej w hierarchii intelektualnej znajduje się ważny argument przemawiający za wnikaniem w proces decyzyjny zmieniający środowisko jakim jest tzw. bezpieczeństwo ekologiczne. Termin ten pojawił się już w uregulowaniach prawnych i będzie stopniowo zastępował inne podobne. Zasada bezpieczeństwa ekologicznego jest równoległą do innych gwarancji bezpieczeństwa dawanych przez nowoczesne, demokratyczne państwo. A więc zdrowa woda, normalne powietrze, nieuciążliwy klimat akustyczny, atestowane produkty żywnościowe i certyfikowane urządzenia, a w przyszłości także odpowiednie standardy przestrzeni, terenów zielonych, dostępu do atrakcyjnej przyrody, także ożywionej. Kontrola zachowania odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa ekologicznego musi odbywać się równocześnie centralnie oraz lokalnie, z udziałem społeczeństwa.
(cytat, str. 10 - 11) Istnieje kilka technik udzielania informacji i otrzymywania na nie odpowiedzi. Służą one różnym celom. Techniki przydatne do współpracy z projektantami lub przedstawicielami władz nie zawsze zdają egzamin przy współpracy z mieszkańcami lokalnymi i grupami zainteresowania. () Techniki można podzielić na trzy kategorie, zależnie od sposobu zaangażowania społeczeństwa w proces: - informowanie społeczeństwa - proces jednokierunkowy, - wymiana informacji ze społeczeństwem - proces dwukierunkowy, - planowanie z udziałem społeczeństwa, także wspólne podejmowanie decyzji - dialog.
(cytat, str. 22 - 23) Państwa demokratyczne w Europie Środkowej i Wschodniej stawiają czoła wyzwaniu, jakie pociąga za sobą rozwój i wprowadzenie skutecznych środków w celu zlikwidowania szkód poniesionych przez środowisko oraz niedopuszczenia do wyrządzenia kolejnych szkód, mogących zagrozić zdrowiu społeczeństwa i funkcjonowaniu ekosystemów. Można to o wiele łatwiej osiągnąć, jeżeli społeczeństwo, poprzez poszczególnych obywateli, a nie tylko przez organizacje rządowe, będzie miało możność i zostanie zachęcone do uczestniczenia w procesie ochrony środowiska. Społeczeństwo stanowi dla państwa jedno z największych źródeł tworzenia i wprowadzania w życie ustaw i polityki środowiskowej, ponieważ zna ono dobrze teren oraz jego naturalne walory, wiele "lepiej" i więcej, niż jakikolwiek rząd.
(cytat, str. 24) Pomimo braku oficjalnego stanowiska umacnia się szeroka międzynarodowa świadomość faktu, że zdrowie i harmonijne środowisko jest podstawowym prawem człowieka (). Do głównych zobowiązań wynikających z tego stwierdzenia należą: - prawo do informacji; - prawo do zgłaszania uwag; - prawo do wnoszenia spraw do sądu; - prawo do uczestniczenia w projektach, przedsięwzięciach publicznych itd.
(cytat, str. 26) Korzyści płynące z uczestnictwa społeczeństwa w projektach na podstawie doświadczeń administracji dróg () - tradycyjne metody informowania społeczeństwa nie mają zastosowania w przypadku projektów złożonych, - jeśli administracja dróg nie potrafi zjednać sobie zaufania ludzi w czasie procesu konsultacji społecznej projektu, na pewno nie będą oni na niej polegać, gdy proces inwestycji już się rozpocznie, - wczesne rozpoczęcie wymiany informacji pozwala na szerokie wyeksponowanie wielorakich skutków projektu, - proces projektowania dróg przybiera formę dyskusji z grupami broniącymi różnych interesów, - otwarty proces pozwala ujawnić istniejące konflikty, które można przedyskutować w początkowej fazie procesu, co może go w efekcie skrócić, - ludzie dowiadują się o procesach planowania, dzięki czemu dyskusje stają się bardziej owocne, niż zwyczajowa wymiana zdań w rodzaju "byle nie na moim podwórku", - osoby zajmujące się planowaniem dróg poznają zdanie ludzi oraz uzyskują od mieszkańców informacje dotyczące lokalnych problemów środowiskowych i społecznych, - teren objęty projektem zaczyna "żyć" dla osób odpowiedzialnych za planowanie i staje się siecią powiązań społecznych, - ludzie mogą zadawać tzw. "dobre pytania", - dyskusje z ludźmi zmieniają nastawienie osób planujących.
(cytat, str. 31 - 32) Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR) jest przekonany, że efektywne konsultacje społeczne są sposobem na poprawę jakości działań. Celem banku jest popieranie transformacji w kierunku gospodarki rynkowej i promocja inicjatywy prywatnej i wypływającej od przedsiębiorstw w krajach środkowej i wschodniej Europy wyznających i stosujących zasady wielopartyjnej demokracji, pluralizmu i gospodarki rynkowej. Oznacza to, że inwestorzy muszą zapewnić wypełnienie wszystkich warunków prawnych dla przeprowadzenia konsultacji społecznych w kraju, gdzie operacja ma zostać przeprowadzona.
(cytat, str. 35) Znana powszechnie jest niechęć społeczeństwa do lokalizowania inwestycji, które są konieczne do rozwiązywania podstawowych problemów ekologicznych w gminie (oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów, spalarnie) lub też zakładów prowadzących działalność gospodarczą, zarazem korzystających ze środowiska naturalnego (np. stacji paliw, ubojni, lakierni, warsztatów samochodowych itp.). () Warto zadać pytanie: co jest tego przyczyną? A oto odpowiedzi na to pytanie: 1. Niedoinformowanie społeczeństwa o prawie uczestnictwa w postępowaniu administracyjnym związanym z lokalizowaniem inwestycji (). 2. Nie informowanie społeczeństwa o rzeczywistym wpływie planowanej inwestycji na stan środowiska naturalnego.
(cytat, str. 36 - 37) Bardzo ważnym aktem prawnym określającym sprawy ochrony środowiska naturalnego jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Uwzględnia on bowiem wymagania ochrony środowiska przyrodniczego, ustala przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu z zachowaniem warunków określonych w ustawach, w tym także dotyczących prawa ekologicznego. Jest on przepisem gminnym. () Zgodnie z art. 18 ust.2 pkt.6 ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym prognozę wykłada się wraz z projektem planu do publicznego wglądu, na okres co najmniej 21 dni, celem umożliwienia społeczeństwu zapoznania się z propozycją planu zagospodarowania przestrzennego i wypowiedzenia się co do skutków środowiskowych planowanych przedsięwzięć. Zainteresowane osoby fizyczne, pozarządowe organizacje ekologiczne i in. - mogą sformułować swoje protesty i zarzuty. Rada gminy musi je rozpatrzyć i zawiadomić zainteresowanych o sposobie ich rozparzenia.
(cytat, str. 37 - 38) Organizacjom społecznym zainteresowanym ochroną środowiska ze względu na przedmiot i teren działania, jednostkom pomocniczym samorządu terytorialnego w zakresie i właściwości - przysługuje prawo uczestnictwa na prawach strony w postępowaniu administracyjnym w sprawach związanych z ochroną środowiska. Jednostki i organizacje społeczne uzyskały szereg uprawnień np. prawo dostępu do dokumentacji - oceny oddziaływania na środowisko, możliwość zadawania pytań biegłemu, możliwości kwestionowania rzetelności dokumentacji oceny oddziaływania na środowisko lub odwołania się od decyzji w warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, prawo zaskarżania decyzji do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Dlatego przed wydaniem decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz uzgodnieniem projektu budowlanego dla inwestycji mogącej pogorszyć stan środowiska lub szczególnie szkodliwej dla środowiska i zdrowia ludzi winno się przeprowadzić rozprawę administracyjną, o której należy powiadomić organizacje ekologiczne i jednostki samorządowe.
(cytat, str. 42) Istnieje niewielka liczba projektów (inwestycji) federalnych (2 - 5 rocznie) wymagających ze względu na swoją specyfikę bardzo szczególnej oceny. Rząd kieruje takie projekty do Komisji Ocen Środowiskowych (Panelu) dla przeprowadzenia przeglądu publicznego, kiedy uzna, że wywołać one mogą znaczące efekty środowiskowe z uwagi na poziom szkodliwości potencjalnego oddziaływania lub jego skalę - w połączeniu z ryzykiem, czasem lub częstotliwością występowania, nieodwracalnością i nieprzewidywalnością. Projekty te są zazwyczaj bardzo kontrowersyjne. Prowincje dysponują własnymi ciałami będącymi odpowiednikami Komisji, dokonującymi przeglądu projektów w zakresie jurysdykcji.
(cytat, str. 66) W krajach Unii Europejskiej wymagania prawne w zakresie oceny wpływu inwestycji na środowisko zawierają żądanie, aby przynajmniej sprawozdanie z tej oceny było przedstawiane społeczeństwu i wraz z nim dyskutowane. Istnieje jednak wiele różnić dotyczących sposobu jego przedstawiania i rozpatrywania. Z reguły administracje i inne organizacje opierają się na tym, co jest zapisane w ustawach. Jeżeli prawo wymaga jedynie, aby ludzie mieli możliwość przyjścia do biura i zapoznania się z końcowym sprawozdaniem w ciągu kilku dni, to właśnie ma miejsce. W tym miejscu należy podkreślić, że nie wystarczy postępować zgodnie z prawem. W interesie projektodawcy inwestycji leży zrobienie o wiele więcej, niż wymaga tego prawo, zwłaszcza jeśli prawo to jest słabe lub niejasne. To projektodawca decyduje, jakiego rodzaju zaangażowania społeczeństwa potrzebuje i za jakie będzie odpowiedzialny.
(cytat, str. 67) Znaczenie terminu "zaangażowanie społeczeństwa w projekty" jest różne w różnych krajach i wielu przypadkach stosowane są terminy trudne do przetłumaczenia. Jadnakże wszystkie one mają podobne znaczenia. Najczęściej używane terminy to: - uczestnictwo społeczeństwa, - zaangażowanie społeczeństwa, - współpraca ze społeczeństwem. We wszystkich trzech przypadkach wspólne jest to, że społeczeństwo bierze udział przynajmniej w procesie kształtowania projektu, oraz być może również w podejmowaniu rzeczywistej decyzji.
(cytat, str. 67 - 69) Pierwszym krokiem, mającym na celu rozpoczęcie procesu zaangażowania społeczeństwa w projekt, jest określenie potencjalnych "partnerów" społecznych. () Następnie inwestor powinien skontaktować się z tymi grupami, czyli opublikować artykuł w gazecie, rozesłać listy, zadzwonić lub próbować dotrzeć do ludzi znajdujących się poza domem, na ulicy, zgromadzeniu, zakupach, podczas wypoczynku itd. - każdy skuteczny sposób jest dobry. () Kolejnym krokiem jest zorganizowanie procesu współpracy i ustalenie zasad tej współpracy. Jedną z istotnych spraw, które trzeba na wstępie uzgodnić jest radzenie sobie z konfliktami, ponieważ jest pewne, iż konflikty będą miały miejsce. Ustalenie tych zasad, gdy walka już się rozpocznie, jest zbyt późne.
(cytat, str. 71 - 72) Uczestnictwo społeczeństwa oznacza zaangażowanie społeczeństwa w podejmowanie decyzji dotyczących danego projektu. Poszczególne etapy projektu skierowane są do różnych stron, nie zawsze równoprawnych przy podejmowaniu decyzji. Dlatego też organy administracji państwowej, samorządy lokalne, partnerzy ekonomiczni, zrzeszenia obywateli oraz pojedynczy obywatele, a także obrońcy interesów indywidualnych i wspólnych nie biorą w projekcie jednakowego udziału. Powyższe strony biorą udział w projekcie w dwóch kluczowych dla niego etapach: podczas oceny realności projektu oraz jego oceny całościowej po podjęciu decyzji o jego wdrożeniu.
(cytat, str. 79 - 80) W krajach Unii Europejskiej zaczyna się stosować nowe narzędzia do oceny środowiskowej na poziomie Planów, Programów i Polityk (PPP). Owe podejścia metodologiczne nazywane są Strategicznymi Ocenami Środowiskowymi (SOŚ, ang. SEA). W Polsce także używa się terminu Strategiczna Ocena Oddziaływania na Środowisko (SOOŚ). () Do celów zasięgania opinii i uczestnictwa w SOŚ należą: - zwiększenie przejrzystości procesu decyzyjnego poprzez dostarczenie informacji; - uzyskanie użytecznych informacji dotyczących potencjalnego wpływu projektu na środowisko i możliwości jego zmniejszenia; - zwiększenie poparcia dla ostatecznej propozycji, na przykład poprzez zaangażowanie w proces planowania grup zewnętrznych; - unikanie kontrowersji, konfrontacji i opóźnień w dalszej części procesu decyzyjnego z powodu sprzeciwu społeczeństwa; - zapobieganie tworzeniu rozwiązań infrastrukturalnych, w tym transportowych, niedopuszczalnych z punktu widzenia środowiska.
(cytat, str. 88) Rozwój gospodarczy kraju oznacza m.in. modernizacje i rozwój infrastruktury na terenie poszczególnych jednostek administracyjnych samorządu terytorialnego - gmin, powiatów, województw. Jednakże realizacja poszczególnych celów rozwojowych - w tym konkretnych projektów inwestycyjnych niesie za sobą ryzyko wystąpienia poważnych konfliktów społecznych związanych z tzw. problemami ekologicznymi. Z problemem ekologicznym mamy do czynienia w sytuacji, gdy znaczące grupy społeczne, takie jak: organizacje ekologiczne, instytucje naukowe, elity polityczne, media "uznają" pewne działania i ich konsekwencje za niekorzystne dla stanu środowiska przyrodniczego.
(cytat, str. 89) Pojęcie "konfliktu" rozumieć można, jako sytuację lub proces społeczny, w której dwie lub więcej zbiorowości powiązane są pewnym rodzajem stosunków o charakterze antagonistycznym, obejmującym m.in. takie stany jak: sprzeczne cele, wzajemnie wykluczające się interesy, niezgodność, wrogość emocjonalną, wzajemną ingerencję, gwałtowną walkę. Konflikt jest procesem przechodzącym przez różne fazy rozwoju. Rozpoczyna się od wyartykułowania pierwotnego przedmiotu sporu związanego z naruszeniem ważnym wartości i/lub interesów, istnieniem zasadniczych różnic co do celów działania; brakiem możliwości spełnienia roszczeń etc. Strony identyfikują przedmiot sporu i podejmują decyzję o zaangażowaniu się w konflikt. Kolejna faza konfliktu doprowadza jego uczestników do wyboru: eskalacja lub negocjacje. Eskalacja konfliktu wiąże się zwykle z wysokimi kosztami (organizacyjnymi, materialnymi, psychologicznymi), stąd należy jej unikać i dążyć do rozpoczęcia negocjacji.
(cytat, str. 90) W relacji człowiek - środowisko istotną rolę odgrywają wartości odnoszone do stanu tego środowiska, określane mianem wartości ekologicznych. Są to elementy środowiska naturalnego postrzegane i oceniane przez ludzi tzn. takie, jakimi powinny one być. Wartości ekologiczne stanowią tzw. świadomościowy składnik problemów ekologicznych.
(cytat, str. 90) Intensywna działalność gospodarcza człowieka łączy się nierozerwalnie z zagrożeniami dla środowiska naturalnego. W większości przypadków realizacja celów wzrostu gospodarczego wywołuje przekroczenie tzw. barier przyrodniczych, rozumianych jako mierzalny poziom wpływu na dany ekosystem, podczas którego zachwiana zostaje jego równowaga (homeostaza), a to z kolei stanowi realne zagrożenie dla zdrowia i życia wszystkich gatunków - w tym także człowieka.